Trẻ sơ sinh, từ lâu đã là đối tượng được quan tâm đặc biệt trong mọi nền văn hóa. Với người Việt Nam, trẻ sơ sinh không chỉ là niềm vui, hạnh phúc của gia đình mà còn là nguồn hi vọng về sự tiếp nối của dòng dõi. Từ đó, rất nhiều quan niệm dân gian đã được hình thành và truyền lại qua nhiều thế hệ, giúp các bậc cha mẹ bảo vệ, chăm sóc và định hướng cho con cái của mình. Nếu ba mẹ chưa biết về các quan niệm dân gian về trẻ sơ sinh của ông bà để lại thì hãy cùng Sữa Tomkids tìm hiểu nhé!
Quan niệm dân gian về trẻ sơ sinh là gì?
Quan niệm dân gian về trẻ sơ sinh là những niềm tin, tục lệ và cách nhìn nhận của người dân về trẻ sơ sinh, thường được truyền miệng từ thế hệ này sang thế hệ khác. Những quan niệm này thường xoay quanh việc bảo vệ sức khỏe, an lành và sự phát triển của trẻ, như các kiêng kỵ trong thời gian ở cữ, những điều cần tránh khi chăm sóc trẻ hay cách tạo dựng môi trường tốt cho trẻ. Dù không có cơ sở khoa học, nhưng những quan niệm này vẫn được nhiều người tôn trọng và thực hiện như một phần của văn hóa truyền thống.
Các quan niệm dân gian về trẻ sơ sinh từ xưa đến nay
Nhờ người “mát tay” đón bé từ viện về nhà
Người “mát tay” là cách gọi dân gian dành cho những người có sức khỏe tốt, cuộc sống hạnh phúc, viên mãn, con cái đông đúc và ngoan ngoãn. Theo quan niệm dân gian, việc nhờ người “mát tay” đón bé từ viện về nhà sẽ giúp mang lại may mắn, sức khỏe, và hạnh phúc cho đứa trẻ trong suốt cuộc đời. Người được chọn thường là bà ngoại, bà nội, hoặc một người họ hàng thân thiết đã có kinh nghiệm nuôi dạy con cái thành đạt.
Người “mát tay” thường chuẩn bị sẵn một bộ quần áo mới cho bé, có màu sắc tươi sáng như đỏ, vàng để tượng trưng cho sự may mắn và thịnh vượng. Trước khi đưa bé về, người “mát tay” sẽ đặt bé vào nôi hoặc xe đẩy, đi qua một thau nước lá mùi già hoặc nước lá cây bưởi để “xua đuổi tà khí” theo quan niệm dân gian. Hành động này được xem như một nghi lễ thanh tẩy, giúp bé tránh được những điều không may mắn khi lần đầu tiên bước ra khỏi nơi an toàn của bệnh viện.
Trong suốt quá trình đón bé, người “mát tay” thường thầm thì những lời chúc tốt đẹp, cầu nguyện cho bé luôn khỏe mạnh, thông minh và hạnh phúc. Những lời chúc này không chỉ là sự gửi gắm tình cảm của gia đình mà còn được xem như những lời tiên tri đầy hy vọng cho tương lai của bé.
Xua đuổi tà ma quanh trẻ sơ sinh
Theo quan niệm dân gian, trẻ sơ sinh có thể bị ảnh hưởng bởi các thế lực vô hình như tà ma, hồn vía xấu. Vì thế, nhiều gia đình thường thực hiện những nghi thức xua đuổi tà ma để bảo vệ trẻ khỏi những ảnh hưởng xấu này.
Một trong những nghi lễ quan trọng là lễ cúng bà Mụ. Bà Mụ được coi là những vị thần bảo vệ trẻ em, có trách nhiệm nuôi dưỡng và chăm sóc linh hồn của trẻ. Lễ cúng bà Mụ thường được tổ chức vào ngày thứ ba, thứ bảy hoặc thứ mười hai sau khi trẻ chào đời. Mâm cúng bà Mụ thường gồm xôi, chè, gà, hoa quả và những món ăn dân dã khác. Thông qua lễ cúng này, gia đình cầu xin bà Mụ bảo vệ bé, giúp bé ăn ngon, ngủ yên, và lớn lên khỏe mạnh.
Bên cạnh đó, các bà mẹ thường đeo vòng dâu tằm hoặc bùa hộ mệnh cho con để bảo vệ bé khỏi những tác động xấu từ môi trường xung quanh. Những chiếc vòng dâu tằm nhỏ bé, tuy đơn giản, nhưng lại mang trong mình ý nghĩa thiêng liêng và được truyền qua nhiều thế hệ như một biểu tượng của sự bảo vệ.
Một nghi thức khác liên quan đến xua đuổi tà ma là tắm lá cho trẻ sơ sinh. Lá bưởi, lá sả, lá ngải cứu… là những loại lá thường được chọn để tắm cho trẻ. Người ta tin rằng các loại lá này có tác dụng thanh tẩy, xua tan tà khí, giúp trẻ khỏe mạnh và phát triển tốt. Đây không chỉ là một phương pháp chăm sóc sức khỏe mà còn là một cách để tạo ra lớp bảo vệ tinh thần cho trẻ trước những ảnh hưởng tiêu cực.
Phong tục bước qua đống lửa đón trẻ sơ sinh về nhà
Nghi thức bước qua đống lửa thường được thực hiện ngay khi đứa trẻ được đưa từ bệnh viện hoặc nơi sinh về nhà. Đống lửa thường được nhóm lên ngay trước cửa nhà – nơi ngưỡng cửa giữa thế giới bên ngoài và sự an toàn của tổ ấm gia đình. Người cha hoặc người lớn tuổi trong gia đình, thường là ông bà, sẽ bế đứa trẻ và nhẹ nhàng bước qua đống lửa.
Phong tục bước qua đống lửa tuy phổ biến nhưng cũng có những biến thể tùy thuộc vào từng vùng miền. Ở miền Bắc, đống lửa có thể được thay thế bằng một nồi nước sôi đặt trước cửa, người thực hiện nghi lễ sẽ đổ nước xuống đất để lửa tắt, tượng trưng cho sự làm sạch và thanh lọc. Ở miền Nam, người ta thường thêm các nghi thức khác như đốt nhang, rải muối trước khi bước qua lửa để tăng cường sự linh thiêng và bảo vệ.
Tục đốt vía cho trẻ sơ sinh
Đốt vía là một phong tục lâu đời của người Việt, thường được thực hiện khi người ta tin rằng có điều gì đó không may mắn hoặc không lành đã “vào” nhà hoặc tiếp xúc với trẻ sơ sinh. Đặc biệt, trẻ sơ sinh với cơ thể yếu ớt, nhạy cảm thường dễ bị ảnh hưởng bởi những yếu tố tiêu cực từ môi trường xung quanh. Do đó, phong tục đốt vía là một cách để “xua đuổi” những điều xấu, mang lại sự bình an cho trẻ.
Khi trẻ sơ sinh quấy khóc không ngừng, khó ngủ hay ăn không ngon, người ta thường cho rằng trẻ đã bị “phạm vía”. Vía ở đây được hiểu là những luồng khí xấu, do những người lạ hoặc do chính từ môi trường xung quanh mang đến. Một số gia đình tin rằng, khi trẻ gặp phải người có “vía nặng” (người mang nhiều năng lượng tiêu cực, hay gặp điều không may), trẻ sẽ trở nên khó chịu, quấy khóc. Đốt vía là cách để hóa giải những năng lượng tiêu cực này.
Phong tục đốt vía không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn có tác dụng tâm lý đối với các bậc cha mẹ. Khi tin rằng mình đã làm tất cả để bảo vệ con khỏi những điều không may, họ sẽ cảm thấy yên tâm hơn, từ đó chăm sóc bé tốt hơn. Đối với những người cao tuổi, đốt vía còn là cách để họ kết nối với truyền thống, tiếp tục lưu giữ và truyền lại những giá trị văn hóa gia đình qua nhiều thế hệ.
Treo tỏi đầu giường khi đón trẻ sơ sinh từ viện về
Theo quan niệm dân gian, trẻ sơ sinh với cơ thể non yếu và tinh thần thuần khiết, dễ bị ảnh hưởng bởi những năng lượng tiêu cực từ môi trường xung quanh. Việc treo tỏi đầu giường giúp tạo ra một “vòng bảo vệ” vô hình, ngăn chặn những tác động xấu từ bên ngoài, đồng thời giữ cho không gian quanh bé luôn trong lành và an toàn. Bên cạnh đó, mùi hương mạnh mẽ của tỏi cũng có thể giúp trẻ tránh được những côn trùng gây hại như muỗi, kiến – những loài có thể mang đến những bệnh tật nguy hiểm.
Tỏi thường xuất hiện như một loại bùa phép có khả năng xua đuổi ma quỷ, bảo vệ con người khỏi những điều không may. Đối với trẻ sơ sinh, những sinh linh mới ra đời, việc treo tỏi đầu giường chẳng khác nào việc trang bị cho bé một tấm khiên vô hình, giúp bé yên giấc, tránh xa những điều không lành.
Quan niệm về sức khỏe và chăm sóc trẻ sơ sinh
Không đưa trẻ ra ngoài khi trời tối hoặc giờ trưa
Một trong những quan niệm phổ biến nhất là không nên đưa trẻ sơ sinh ra ngoài vào ban đêm hoặc vào giờ trưa. Theo quan niệm dân gian, ban đêm là thời điểm mà các vong linh, ma quỷ hay những điều xấu xa dễ dàng lẩn khuất xung quanh. Trẻ sơ sinh, với cơ thể còn non nớt và yếu đuối, có thể dễ dàng bị các yếu tố này quấy nhiễu. Giờ trưa, đặc biệt là vào giữa trưa, cũng được xem là thời điểm không tốt, khi âm khí và dương khí giao hòa, dễ khiến trẻ bị ốm yếu, quấy khóc.
Tắm rửa và vệ sinh cho trẻ sơ sinh
Tắm rửa cho trẻ sơ sinh là một công việc đòi hỏi sự cẩn thận và chu đáo, bởi lẽ làn da của trẻ rất mỏng manh và dễ bị tổn thương. Theo quan niệm dân gian, không nên tắm cho trẻ vào buổi chiều tối, đặc biệt là sau khi mặt trời lặn. Người ta tin rằng, thời điểm này có nhiều tà khí, dễ làm cho trẻ bị cảm lạnh, ốm đau. Thay vào đó, việc tắm cho trẻ thường được thực hiện vào buổi sáng hoặc giữa trưa, khi ánh nắng mặt trời còn ấm áp, giúp trẻ dễ dàng hấp thụ vitamin D và làm ấm cơ thể.
Bắt mạch, đoán bệnh cho trẻ
Trong quan niệm dân gian, khi trẻ sơ sinh gặp vấn đề về sức khỏe, người ta thường tìm đến các thầy thuốc dân gian để bắt mạch, đoán bệnh. Theo đó, các thầy thuốc sẽ dựa trên mạch đập của trẻ để chẩn đoán tình trạng sức khỏe, từ đó đưa ra các bài thuốc phù hợp. Các bài thuốc này thường là những loại lá cây, thảo dược dễ tìm trong tự nhiên, với mong muốn mang lại sự bình an và khỏe mạnh cho trẻ.
Không để trẻ khóc quá nhiều
Trẻ sơ sinh thường quấy khóc vào ban đêm, và theo quan niệm dân gian, việc để trẻ khóc quá nhiều có thể làm tổn thương sức khỏe của bé. Người ta tin rằng, tiếng khóc của trẻ có thể thu hút những điều không tốt lành, khiến trẻ dễ bị “bắt vía” hoặc bị ám bởi những linh hồn xấu.
Vì vậy, khi trẻ khóc, các bậc phụ huynh thường làm đủ mọi cách để dỗ dành, an ủi, thậm chí sử dụng các biện pháp dân gian như dùng lá trầu không để cúng vía, tránh để trẻ khóc quá nhiều, đảm bảo trẻ luôn cảm thấy an toàn và được bảo vệ.
Quan niệm về tâm linh và phong thủy
Bùa hộ mệnh và vòng tay bào vệ
Bùa hộ mệnh không chỉ đơn thuần là một tấm giấy nhỏ được thầy cúng hoặc thầy phong thủy viết bằng mực đỏ, mà còn là biểu tượng của niềm tin, hy vọng và sự bảo vệ tuyệt đối. Trong quan niệm dân gian, bùa hộ mệnh được cho là có khả năng xua đuổi tà ma, giữ cho đứa trẻ khỏi bị “quỷ ám” hay những vong hồn xấu xa quấy phá. Người ta thường đặt bùa trong chăn nệm, treo trên đầu giường, hoặc cài vào quần áo của trẻ để đảm bảo rằng bé luôn được an toàn.
Quan niệm về đặt tên cho trẻ sơ sinh
Theo quan niệm dân gian, tên gọi có thể ảnh hưởng trực tiếp đến số phận và cuộc đời của một con người. Người ta tin rằng, một cái tên đẹp, phù hợp sẽ mang lại cho đứa trẻ sự may mắn, thuận lợi trong cuộc sống, ngược lại, một cái tên xấu có thể dẫn đến những điều không may. Chính vì vậy, việc đặt tên cho trẻ sơ sinh không chỉ đơn giản là lựa chọn một cái tên hay, dễ nghe mà còn phải cân nhắc đến nhiều yếu tố như âm thanh, ý nghĩa, thậm chí là sự hòa hợp với ngày sinh, tháng sinh của đứa trẻ.
Trong quan niệm dân gian, tên gọi còn là phương tiện để bảo vệ đứa trẻ khỏi những tác động xấu từ thế giới tâm linh. Người xưa tin rằng, những cái tên quá đẹp, quá kêu có thể khiến các thế lực xấu ghen ghét, chú ý và gây hại cho trẻ. Chính vì vậy, ở nhiều nơi, các bậc cha mẹ thường đặt cho con những cái tên “xấu xí” hoặc “tầm thường” với mong muốn đứa trẻ sẽ “dễ nuôi”, ít gặp rắc rối.
Ngoài ra, trong nhiều gia đình, việc đặt tên còn phải tuân theo truyền thống dòng họ hoặc giữ gìn những giá trị gia đình. Các bậc cha mẹ có thể chọn tên cho con dựa trên tên của ông bà, tổ tiên, như một cách để duy trì sự kết nối giữa các thế hệ và tỏ lòng kính trọng đối với những người đi trước. Tên gọi vì thế không chỉ là một ký hiệu cá nhân, mà còn là biểu tượng của gia đình, dòng họ, và những giá trị văn hóa sâu sắc.
Có nên tin vào quan niệm dân gian về trẻ sơ sinh hay không
Giá trị quan niệm của dân gian
Quan niệm dân gian về trẻ sơ sinh chứa đựng nhiều giá trị văn hóa và lịch sử. Chúng là kết quả của sự tích lũy kinh nghiệm qua nhiều thế hệ và thường phản ánh những quan sát thực tế của tổ tiên. Những quan niệm như việc tránh cho trẻ ra ngoài vào giờ trưa, chọn tên phù hợp với bản mệnh, hay sử dụng các vật phẩm phong thủy để bảo vệ trẻ khỏi tà ma, đều xuất phát từ mong muốn bảo vệ sức khỏe và sự an toàn cho trẻ sơ sinh.
Những quan niệm này không chỉ giúp cha mẹ cảm thấy yên tâm mà còn tạo nên sự kết nối với truyền thống gia đình, dòng họ. Việc thực hiện các nghi lễ, tuân thủ các quan niệm dân gian có thể mang lại cảm giác an lành, bình an cho các bậc phụ huynh, tạo nên một môi trường gia đình ấm cúng và tràn đầy tình yêu thương.
Hạn chế quan niệm của dân gian
Mặc dù quan niệm dân gian có nhiều giá trị tích cực, nhưng chúng không phải lúc nào cũng dựa trên cơ sở khoa học. Một số quan niệm có thể không còn phù hợp với thực tế cuộc sống hiện đại, và thậm chí có thể gây hại nếu được áp dụng một cách mù quáng. Ví dụ, quan niệm “tắm trẻ bằng nước lá để tránh gió máy” có thể dẫn đến những rủi ro về sức khỏe nếu không được thực hiện đúng cách, hoặc việc kiêng kỵ đưa trẻ ra ngoài có thể gây khó khăn trong việc khám và chăm sóc y tế kịp thời.
Ngoài ra, một số quan niệm có thể tạo ra áp lực không cần thiết cho các bậc cha mẹ. Chẳng hạn, việc cố gắng chọn giờ sinh, tên gọi hoàn hảo có thể khiến cha mẹ lo lắng quá mức, trong khi thực tế, tình yêu thương và sự chăm sóc mới là điều quan trọng nhất đối với sự phát triển của trẻ.
Kết hợp giữa quan niệm dân gian và khoa học hiện đại
Thay vì đặt câu hỏi liệu có nên tin vào quan niệm dân gian hay không, một cách tiếp cận cân bằng hơn là kết hợp những giá trị tích cực từ quan niệm dân gian với kiến thức khoa học hiện đại. Điều này giúp đảm bảo rằng trẻ được chăm sóc theo cách tốt nhất, đồng thời vẫn giữ được sự kết nối với truyền thống và văn hóa gia đình.
Ví dụ, cha mẹ có thể tôn trọng quan niệm dân gian về việc chọn tên cho con, nhưng cũng nên tìm hiểu thêm về ý nghĩa của tên theo góc nhìn khoa học tâm lý. Tương tự, các biện pháp bảo vệ sức khỏe trẻ như tắm lá có thể được thay thế bằng những phương pháp hiện đại, an toàn hơn, nhưng vẫn giữ được tinh thần của quan niệm dân gian.
Kết luận
Trong cuộc sống hiện đại, nơi mà khoa học và công nghệ đã phát triển vượt bậc, việc áp dụng một cách mù quáng các quan niệm dân gian mà không cân nhắc đến cơ sở khoa học có thể không mang lại hiệu quả như mong muốn. Vì vậy, điều cần thiết là giữ vững những giá trị truyền thống, nhưng đồng thời cũng mở rộng tầm nhìn và chấp nhận những kiến thức mới để có thể nuôi dạy con cái một cách toàn diện và hiệu quả nhất.
Bình luận